Hoe kijken zij naar de toekomst?
Zaanstad groeit. Steeds meer mensen wonen en werken in Zaanstad. Maar de ruimte binnen onze stadsgrenzen is beperkt. Hoe gaan we daarmee om? Vraagstukken over de openbare ruimte worden steeds ingewikkelder en kunnen alleen in samenhang met elkaar worden opgelost. De Vereniging Zaans Erfgoed staat op de bres voor het rijke Zaanse verleden en zet zich in voor behoud, bescherming en restauratie van roerend en onroerend erfgoed en het verbreiden van kennis hierover. Waarom de historie zo belangrijk is, juist ook voor de toekomst, legt Peter Tange voorzitter van de vereniging uit in een interview.
‘Panden die cultureel historisch onderdeel zijn van Zaanse bouwstijlen - bijvoorbeeld Zaanse houtbouw, industriële panden/pakhuizen en architectonisch hoogwaardige begin 20ste eeuwse wijken (na invoering woningwet). Ook ijveren wij voor behoud van beeldbepalende panden uit jongere periodes, zoals de Beatrixflat of villa Sijpesteijn. En panden die een functie in het openbare leven hebben, zoals kerken en scholen. Ons streven is: de Zaanse identiteit herkenbaar te houden.’
‘Herkenbaarheid van de Zaanse historie blijft belangrijk voor mensen. In (openbare) gebouwen liggen bovendien allerlei herinneringen van mensen: doop-, trouw- en rouwdiensten in de kerken, herinneringen aan de schooltijd in de schoolgebouwen. Panden, monumenten, dorpsgezichten, bruggen en vaarwegen vertellen de verhalen van de Zaanse ontwikkelingen en geschiedenis. Belangrijk in deze tijd is het circulair bouwen. Herbestemming van panden betekent behoud van bouwmaterialen, minder vernietiging waarbij stikstof vrijkomt. Vervallen oude houtbouw is bovendien gemakkelijk van een nieuwe 'schil' te voorzien.’
‘Dat zijn er ontelbaar veel! Om er een paar te noemen: Vele panden aan de Padlaan in Krommenie die herinneren aan de linoleumindustrie; het behoud van de Zaandijker kerk gaf de kern van Zaandijk een nieuwe boost; behoud van een ensemble met arbeidershuisjes aan het begin van de Westzijde - rondom de voormalige gasfabrieken met nog een oude Vermaning als verborgen schat; panden aan de Hogedijk - herinnerend aan in de 17e eeuw zo belangrijke Timmerrak; boerderijen in Assendelft en Westzaan; molenschuur De Paauw in Nauerna - waar naast een hennepklopper is teruggebouwd. Etc. Etc.
Veel werk is dit allemaal geweest voor onze werkgroep Advies, Documentatie en Meldpunt Bedreigd erfgoed. Die hebben daarvoor richting de gemeente onder andere geïnventariseerd, gedocumenteerd, bezwaarschriften ingediend, ingesproken tijdens raadsvergaderingen etc. Vanwege het Convenant dat wij sinds 2014 met gemeente Zaanstad hebben, zijn de lijntjes gelukkig vaak kort, en kan er worden ingegrepen. Zoals wanneer er in een Rijksmonument allerlei - illegale - sloopwerkzaamheden geconstateerd worden. Regulier overleg met de afdeling Erfgoed en Monumenten en met de wethouder Monumenten is voor ons werk van groot belang.’
‘De mensen die in onze werkgroep zitten, zijn allemaal zeer goed ingevoerd in wat er zoal aan waardevols te vinden is in de Zaanstreek. Ook krijgen wij tips van mensen die constateren - of vrezen - dat er bedreigingen zijn aan waardevolle objecten - zoals bijvoorbeeld kunstwerken aan muren in een zwembad of in andere panden. We werken ook vaak samen met politieke partijen, die onze beschermingsplannen binnen de politieke arena bepleiten.’
‘Ons algemene doel: de Zaanstreek herkenbaar te houden met de Zaanse identiteit! Daar doen we heel veel Zaankanters een groot plezier mee. Er wordt achter de schermen aan veel projecten gewerkt. We geven gevraagd en ongevraagd adviezen ter bescherming van erfgoed. Zoals het beschermen van een Kreekrug in Assendelft, of het terugbrengen van een brug met eenzelfde uiterlijk in de Enge Wormer, daarvan wordt menigeen blij.’
‘Er gaat veel veranderen vanwege de enorme bouwopgaven die gaan worden uitgevoerd. Er komen heel veel burgers bij. Dit zal meer problemen met zich meebrengen, onder andere qua ontsluiting van wijken. In Krommenie, Westerwatering en in Assendelft is de situatie op dit gebied op dit moment al zorgelijk. Met de renovatie/restauratie en de vele hoogbouwplannen in een flink aantal wijken moeten we alert zijn en bij deze ontwikkelingen uitgaan van de identiteit van het gebied, opdat er een Zaanse passende oplossing gevonden zal worden. Hierbij is de inbreng van bewoners van groot belang.’
‘Zodat de enorme rijke, historische ontwikkeling die de Zaanstreek heeft doorgemaakt - altijd af te lezen zal blijven. Deze streek is erg belangrijk geweest voor 17e-eeuwse scheepsbouw en bijbehorende bedrijven die zich met het maken van nautische instrumenten bezig hielden. We waren het eerste industriële complex van Europa, met vele honderden molens. Daardoor is er eeuwen lang toestroom geweest van mensen uit andere landen/streken, die op het werk afkwamen. En die hebben de streek mede vormgegeven. Daarmee samenhangend zijn er waardes als tolerantie (inzake godsdienst bijv.) gevormd, en die blijven hopelijk nog lang in stand. Een herkenbare Zaanse identiteit zorgt er voor dat als je hier woont en als kinderen hier opgroeien, zij de Zaanse verhalen kennen en trots kunnen zijn op hun woon en leefomgeving.’
‘Als eerste gezondheid maar zeker ook duurzaamheid staat bovenaan, laten we ook trots zijn op een veilige Zaanse woonbuurt waar je je thuis voelt.’
'Bij Zaans Erfgoed gaan we uit van: betrokken, deskundige, samenwerkende Zaankanters die oog hebben voor de Zaanse identiteit.'
Molenschuur De Paauw in Assendelft